Factsheet Fietsbeloningsprojecten

Die app wordt vaak aangevuld door andere acties, zoals de e-bike probeeractie (zie de factsheet e-bike probeeraanbod). Voorbeelden van fietsbeloningsprojecten zijn ‘IkFiets’ in Utrecht, ‘Sjees’ in Eindhoven en ‘#Posifiets’ in Zuid-Limburg. Bij al deze voorbeelden kunnen deelnemers in de apps punten sparen voor elke fietstocht die zij maken. Daarnaast kunnen deelnemers meedoen aan algemene challenges of specifieke challenges via de werkgever. Challenges dagen deelnemers extra uit om een bepaald doel te behalen, bijvoorbeeld een aantal kilometers/punten. Deelnemers kunnen de gespaarde punten omzetten in onder andere prijzen, kortingen of donaties aan een goed doel. Om gebruikers geëngageerd te houden, bevatten deze apps zogenaamde gamified aspecten, zoals een ranglijst, punten sparen, een loterij en badges.

Daarnaast worden fietsbeloningsprojecten ook vaak ingezet als onderdeel van Slim Reizen-maatregelpakketten om verkeershinder te verminderen bij grootschalige wegonderhoudsprojecten. Ook dit vindt hoofdzakelijk plaats door een app met beloningen. Automobilisten kunnen dan punten sparen voor elke vermeden autorit of spitsmijding die ze met de fiets maken.

Bereikbaarheidseffecten

De bereikbaarheidseffecten hangen sterk samen met de vorm en het type van de fietsbeloningsactie. Fietsbeloningsacties zijn vaak onderdeel van een groter project, dat maakt de effecten van de specifieke acties lastig in te schatten. Ook zijn de verschillen in de methode en kwaliteit van evaluatie groot tussen de verschillende projecten, dat zorgt ervoor dat de bereikbaarheidseffecten lastig te vergelijken zijn. Een duidelijke standaard voor monitoring en evaluatie voor fiets(belonings)projecten kan hierbij een uitkomst bieden.

N.B. betekent informatie niet beschikbaar

In de tabel is te zien dat de fietsbeloningsprojecten 0,45-0,65 automijdingen per deelnemer per dag opleveren. Daarnaast zijn tussen de 28%, 59% en 74% van de deelnemers meer gaan fietsen, het is mogelijk dat een deel van het verschil tussen de percentages wordt veroorzaakt door verschillende vraagstelling. Verder kunnen het seizoen en de (vakantie)periode ook een rol spelen. Bij de hinderaanpak van de A73 in de zomervakantie zei bijvoorbeeld 74% dat ze meer zijn gaan fietsen dan voor het gebruik van de app.

Effecten lange termijn

Uit evaluaties blijkt dat wanneer automobilisten door maatregelen tijdelijk een ander vervoermiddel gaan gebruiken, zoals de fiets of de e-bike, een deel dit gedrag vasthoudt na afronding van het beloningsproject, als blijkt dat het alternatief voldoende aantrekkelijk voor hen is.

Langetermijneffecten worden vaak gemeten met enquêtes. Onderstaande grafieken tonen de antwoorden op enquêtevragen aan gebruikers van de Sjees-app. Deze grafieken zijn voorbeelden, maar kunnen wel gezien worden als representatief voor andere fietsbeloningsprojecten.

In grafiek 1.1 is te zien dat ongeveer drie kwart van de gebruikers van de Sjees-app in de tussenevaluatie de app zegt te blijven gebruiken. Voor de #posifiets-app zei zelfs 97% dat ze weer mee zouden doen met een nieuwe challenge.

In grafiek 1.2 is te zien dat 86% van de Sjees-gebruikers zegt evenveel te blijven fietsen in de komende maanden. Daarbij moet worden meegenomen dat een derde van de gebruikers tijdens het gebruik van de app meer is gaan fietsen. 9% zegt zelfs nog meer te gaan fietsen in de komende maanden.

Bij het SLIMspitsen-project in Arnhem-Nijmegen heeft het project 0,25 spitsmijdingen per deelnemer per dag tot gevolg. Daarvan is 25% structurele gedragsverandering.

Duurzaamheidseffecten

Fietsen is duurzamer dan het gebruik van de auto of het OV en dat geldt ook als er een elektrische fiets of speedpedelec wordt gebruikt. Een stijging van het aantal fietsers ten koste van autoritten zorgt voor een reductie van emissies. Fietsen zorgt ook voor minder vervuiling in de vorm van fijnstof, geluid en lichtvervuiling dan autoritten en er zijn positieve effecten op de gezondheid.

Voor een automijding wordt uitgegaan van een gemiddelde reisafstand van 3,9 kilometer (bron: KiM) en de gemiddelde uitstoot op basis van het wagenpark 2023 (KEV 2022 bewerking door MuConsult).

Kosten

De kosten van fietsbeloningsprojecten bestaan uit:

• app (als van toepassing)
  • ontwikkelkosten van de app (vaak eenmalig) €0 tot €40.000*
  • operationele appkosten (periodiek), €1 tot €3 per maand per deelnemer
  • helpdesk, €2.000 tot €3.000 per maand
• marketingkosten/werving, €10 tot €20 per te werven deelnemer
• projectbeheersing
• beloningskosten, vaak in de vorm van loterijen: €0 tot €2.000 per loterij
• monitoring en evaluatie, €5.000 tot €10.000 voor een eenmalige evaluatie

*De kosten voor de ontwikkeling van een app zijn sterk afhankelijk van de wensen van de opdrachtgever.

De ontwikkel- en servicekosten van de app zijn vaak de grootste kostenpost voor de fietsbeloningsacties. Deze kosten kunnen enigszins gemitigeerd worden door bijvoorbeeld een bestaande app te gebruiken, zoals Fietsritje in de bestaande Ommetje-app. Daarnaast kan het ook goedkoper zijn om de basis van een bestaande app om te laten bouwen in een ander jasje, zoals bij de Ik fiets-, Sjees- en #Posifiets-app in plaats van een geheel nieuwe app te (laten) ontwikkelen.

Het is ook mogelijk om een fietsbeloningsproject te organiseren zonder app, dit is bijvoorbeeld gebeurd bij het Bikies fietsplan van Arnhem-Nijmegen. We zien ook meteen dat de kosten daar veel lager uitvallen dan bij andere projecten.

Verder zijn de marketing-, belonings-, projectbeheersings- en evaluatiekosten ook niet te onderschatten. Deze kosten zijn gedeeltelijk variabel, dat houdt in dat de kosten hoger worden als er meer activaties/acties georganiseerd worden.

Aandachtspunten die van invloed zijn

Context die van invloed is op de effecten

• Weers-/seizoensinvloeden kunnen grote effecten hebben op het fietsgedrag van deelnemers. Daarom is het belangrijk om moeilijke fietsmomenten (periodes met meer kans op regen en lagere temperaturen zoals de herfst en winter) extra in te zetten in beloningen. IkFiets heeft bijvoorbeeld een winteractivatie in de app, wat deelnemers extra motiveert om te fietsen tijdens de wintermaanden.
• Veel van het hierboven genoemde was onderdeel van een grotere fietscampagne. Dat werkt goed als hetzelfde ‘merk’ wordt gebruikt en daarmee de herkenbaarheid wordt vergroot. Voorbeelden hiervan zijn de IkFiets-, #Posifiets- en Sjees-campagnes. Bij elk van deze campagnes was het fietsbeloningsproject onderdeel van de bredere fietsstimuleringsaanpak.

Kwaliteit fietsbeloningsproject

• Het maakt voor de hoeveelheid gebruikers veel uit hoe lang de app al bestaat. Dat komt doordat de app meer bekendheid genereert naarmate deze langer bestaat, dit is goed te zien bij de IkFiets-app. Daarnaast zijn er verschillende aanpakken bij de werving van deelnemers, meer daarover onder ‘organisatorische leerpunten’.
• De kwaliteit van de app is erg belangrijk voor deelnemers. De app moet aan een aantal belangrijke punten voldoen:
  • automatische en goede ritregistratie
  • beperkt batterijgebruik van de app
  • begrijpelijke en gebruiksvriendelijke interface
  • korte nulmeting
  • duidelijke privacyinstellingen
  • beperkt aantal pushmeldingen
• Voor een duurzame gedragsverandering moeten deelnemers kunnen wennen aan het nieuwe reisgedrag. De duur van de beloningsperiode moet lang genoeg zijn voor deze gewenning. Het is niet bekend wat de minimale effectieve beloningsperiode is, maar de huidige projecten gaan uit van een beloningsperiode van een half jaar of meer. Een andere manier van verduurzaming is via een werkgeversaanpak stimuleren dat werkgevers ook aan fietsers een kilometervergoeding geven (zie ook factsheet Werkgeversaanpak).

Organisatorische leerpunten

• Het is belangrijk om vooraf goed na te denken over monitoring gedurende de uitvoering en evaluatie na afronding van de fietsbeloningsactie. Idealiter wordt er een voormeting (bij het registreren in de app) en nameting (na een aantal weken/maanden gebruik) afgenomen en worden die metingen aangevuld door ritdata, zoals het aantal gefietste kilometers per persoon. Verder is het goed om na te denken over een manier om de bereikbaarheid (automijdingen per dag, het liefst met onderscheid tussen week en weekend) en langetermijneffecten te meten.
• De werving van deelnemers is een vitaal onderdeel van de fietsbeloningsprojecten. Een aantal leerpunten uit voorgaande projecten:
  • Het is mogelijk om doelgroepen te integreren: Groningen Bereikbaar deed dat door een bestaande groep gebruikers van de Ommetje-app te gebruiken, een app van de Hersenstichting om wandelen te stimuleren. Groningen Bereikbaar integreerde de functionaliteit ‘Fietsritje’ succesvol in de Ommetje-app.
  • Bij hinderprojecten is het belangrijk om op tijd te beginnen met het werven van deelnemers, zoals ervaren door Midden Limburg Bereikbaar. Afhankelijk van de duur van de hinder is dat een aantal weken of maanden van tevoren. Ook hier kunnen mogelijk bestaande gebruikersgroepen gebruikt worden.
  • De regio Arnhem-Nijmegen deed een aantal tests voor de werving van deelnemers. Uit die test bleek dat persoonlijk benaderen per brief veruit de meest effectieve manier bleek te zijn. Verder was de ‘what’s in it for me’-methode, die vooral de voordelen voor de gebruiker benadrukt, effectief.
• Daarnaast is marketing een essentieel onderdeel bij de fietsbeloningsprojecten. Soms kunnen bestaande kanalen via bijvoorbeeld de werkgeversaanpak ingezet worden. Ook maakten veel organisators van probeeracties gebruik van (sociale) mediacampagnes. Het is hierbij mogelijk om fietsambassadeurs te gebruiken: mensen die zo veel mogelijk lijken op de deelnemers (collega’s, stadsgenoten), maar al wel veel fietsen en daar enthousiast over vertellen.

Bronnen

• Conceptrapport evaluatie hinderaanpak A73 (MuConsult, 2024)
• Eindevaluatie Fietsritje (Groningen Bereikbaar, 2022)
• Eindrapport effectmeting Ik fiets (Dijksterhuis en van Baaren, 2023)
• Evaluatie #Posifiets-app (MuConsult, 2024)
• Evaluatie Bikiesplan (Arnhem-Nijmegen, 2023)
• Evaluatie deelnemers FietsChallenge A12 (Arnhem-Nijmegen, 2022)
• Evaluatierapport SLIMspitsen (Gemeente Nijmegen, 2022-2023)
• Factsheet Ik fiets (Goedopweg, XTNT, Keijzer, Dijksterhuis en Van Baaren, De Boom en het Meer en Mobidot, 2022)
• KEV 2022, bewerkt door Muconsult (2023)
• Love to ride statistieken (Regio Foodvalley, 2023 – 2024)
• Rapportage Sjees-app Brainport Bereikbaar (MuConsult, 2023)
• Resultaten effectmeting en procesevaluatie Lekker Onderweg Fietsapp (Kragten, Shiftgedrag, 2023)

Contactpersoon/meer informatie

Neem contact op met het adviesteam Slim Reizen.