Europees beleid
De Europese richtlijn Hernieuwbare Energie (RED II) en in het verleden de richtlijn Brandstofkwaliteit (FQD) stellen criteria ten aanzien van duurzame energie en CO2-reductie in de mobiliteitssector. Samen met de Richtlijn Infrastructuur Alternatieve Brandstoffen (AFID) zijn deze EU-richtlijnen belangrijke aanjagers voor het vergroten van het aandeel hernieuwbare energiedragers in transport in Nederland. Daarnaast zijn er emissie-eisen vastgelegd in een aantal Europese verordeningen. Deze verordeningen zijn direct van toepassing in alle EU-landen.
Een klein overzicht van de meest relevante EU-regelgeving is weergegeven in onderstaande tabel. Meer uitleg volgt hieronder.
|
Regelgeving en beleid |
Veld |
Beschrijving |
|---|---|---|
|
Renewable Energy Directive - RED II (2018/2001 recast) |
Energiedrager |
De inzet van hernieuwbare energie in vervoer is momenteel wettelijk verplicht in Nederland. In 2022 moet 16,4% (inclusief dubbeltellingen) van alle energie voor vervoer afkomstig zijn uit hernieuwbare bronnen. Dit is vastgelegd in de regelgeving voor hernieuwbare energie in vervoer, die weer mede voortvloeit uit de Europese verplichtingen uit de richtlijnen voor hernieuwbare energie (RED en RED II) en de afspraken die in dit kader in het Klimaatakkoord zijn gemaakt. Momenteel is regelgeving in voorbereiding die beoogt de verplichting voor hernieuwbare energie in vervoer te laten oplopen tot 27,1% in 20301. De implementatie van de RED II in de lidstaten moet uiterlijk 1 juli 2021 zijn geëffectueerd. In Nederland wordt de implementatie verzorgd door het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat via een aanpassing van de Wet milieubeheer. |
|
Fuel Quality Directive – FQD (98/70/EC and 2009/30/EC)2 |
Energiedrager |
Reductie van brandstof gerelateerde broeikasgasintensiteit met 6 tot maximaal 10 energie-% voor 31 december 2020 (in vergelijking met 2010), gemeten over de hele keten (WTW) in CO2-eq/MJ en in vergelijking met de fossiele referentiebrandstof. |
|
Directive on the Deployment of Alternative Fuels Infrastructure – AFID (2014/94/EU) |
Infrastructuur |
Een dekkend netwerk van vul- en laadpunten voor elektriciteit, waterstof en gas tot 2020/2030, afhankelijk van modaliteit en brandstoftype. Dit geldt zowel voor fossiele als biobrandstoffen. |
|
CO2-emissienormen, Light Duty (Regulation (EU) 2019/631). De Commissie werkt aan een herziening3 als onderdeel van het ‘Fit for 55%’ -pakket) |
Vervoermiddelen personenauto’s |
Voor personenauto’s geldt sinds 2021 een emissienorm van 95 gCO2-eq./km (TTW). De huidige norm is 130 gCO2-eq./km (TTW). |
|
Vervoermiddelen bestelwagens |
Sinds 2020 geldt voor bestelwagens een emissienorm van 95 gram/kilometer. |
|
|
CO2-emissienormen, Heavy Duty (Regulation (EU) 2019/1242) |
Vervoermiddelen zwaar wegverkeer |
Voor zwaar wegverkeer (voorlopig alleen de Europese klassen 5, 6, 9, 10) gelden de volgende streefwaarden (ten opzichte van het referentiejaar juli 2019-juni 2020): - in 2025: 15% CO2-reductie - in 2030: 30% CO2-reductie |
|
Energy Efficiency Design Index (MARPOL Annex VI (resolution MEPC.203(62)) |
Vervoermiddelen scheepvaart |
Reguleert de efficiency van het scheepsdesign. In het Klimaatakkoord wordt dit ook nog eens behartigd: - fase 1: 10% CO2-reductie - fase 2: 20% CO2-reductie - fase 3: 30% CO2-reductie |
Veld energiedrager
RED II
In de richtlijn Hernieuwbare Energie (Renewable Energy Directive II) staan onder andere Europese streefcijfers voor het aandeel hernieuwbare energie in finaal eindgebruik (tenminste 32% in 2030) en het aandeel hernieuwbare energie in transport (tenminste 14% in 2030). Lidstaten mogen zelf kiezen hoe te sturen op de RED II doelen: op volume, op energie-inhoud of op broeikasgasreductie, mits equivalent aan 14% hernieuwbare energie in vervoer in 2030. In Nederland wordt de RED II verplichting ingevoerd op basis van percentages hernieuwbare energie voor brandstofleveranciers. Looptijd 2022-2030. Het verplichte percentage hernieuwbare energie loopt hierbij op van 16,4% in 2020 naar 27,1% in 2030 (inclusief meervoudige telling en op basis van energie-inhoud).
De RED II bevat specifieke bepalingen voor transport, waaronder:
- Een limiet van 1,2% voor de inzet van conventionele biobrandstoffen (geproduceerd uit voedsel-/veevoergewassen).
- Een limiet van 4,2% voor biobrandstoffen gemaakte grondstoffen genoemd in Annex IX B van de RED II; dit betreft met name gebruikte spijsoliën en vetten. Deze brandstoffen tellen dubbel, dus administratief gezien telt de fysieke 4,2% voor 8,4%.
- Een verplichting, oplopend van 0,85% in 2022 tot 3,5% in 2030 voor geavanceerde biobrandstoffen, dat wil zeggen gemaakt uit grondstoffen zoals genoemd in Annex IX A van de RED II. Deze geavanceerde biobrandstoffen tellen dubbel, dus de fysieke verplichting van 3,5% telt administratief gezien voor 7%.
De RED II stimuleert de inzet van elektrisch rijden sterk. De in wegverkeer ingezette hoeveelheid elektrische energie telt administratief viervoudig mee voor het halen van de hernieuwbare doelstelling. Gasvormige hernieuwbare brandstoffen geproduceerd uit hernieuwbare elektriciteit zoals waterstof tellen mee met een factor 2,5. Ook vloeibare hernieuwbare brandstoffen geproduceerd uit hernieuwbare elektriciteit (PtL). Daarnaast stuurt de richtlijn op innovaties van hernieuwbare brandstoffen van niet-biologische oorsprong. Dit zijn bijvoorbeeld brandstoffen gemaakt van afgevangen CO2 en hernieuwbare elektriciteit.
FQD
De richtlijn Brandstofkwaliteit (Fuel Quality Directive) heeft als doel het reduceren van vervuilende emissies tijdens de productie en het gebruik van brandstoffen. De richtlijn schrijft voor dat brandstofleveranciers jaarlijks moeten rapporteren over de broeikasgasintensiteit van de door hen verkochte brandstoffen en energie. Met broeikasgasintensiteit wordt bedoeld de hoeveelheid broeikasgasemissies over de gehele levenscyclus van de brandstof, per eenheid energie (gCO2-equivalentWTT/MJ).
Verder moeten de Europese lidstaten brandstofleveranciers ertoe verplichten om stapsgewijs de broeikasgasintensiteit van de geleverde brandstoffen te reduceren met maximaal 10% voor 31 december 20204. Deze doelstelling moet worden gerealiseerd door het gebruik van biobrandstoffen, alternatieve brandstoffen en de vermindering van het affakkelen en ontluchten in olieproductie-installaties.
Behalve broeikasgasemissiereductie- en duurzaamheidseisen, bevat de richtlijn ook technische specificaties voor transportbrandstoffen. Zo geldt voor standaardbenzine dat maximaal 10 volumeprocent ethanol (E10) en maximaal 22 volumeprocent ETBE (Ethyl-Tert-ButylEther) mag worden bijgemengd. Standaarddiesel mag volgens de nieuwe richtlijn maximaal 7 volumeprocent biodiesel (FAME) en tot 30% HVO bevatten, mits de biodiesel voldoet aan de Europese standaard EN 14214 en de HVO voldoet aan EN15940. De richtlijn bevat ook maximale gehaltes voor enkele andere alcoholen (zie Annex I van FQD).
Veld Infrastructuur
AFID
De Richtlijn Infrastructuur Alternatieve Brandstoffen (AFID) draagt bij aan de EU-doelen om de CO2-uitstoot door de EU-transport- en mobiliteitssector terug te dringen en de afhankelijkheid van olie te verminderen door de aanleg van energie-infrastructuur te bevorderen. De richtlijn betreft alle alternatieve brandstoffen (inclusief LPG, elektriciteit en biobrandstoffen) voor de huidige vloeibare fossiele energiedragers die worden ingezet in auto’s, bussen, vrachtwagens, schepen en vliegtuigen. De richtlijn bevat verplichtingen voor die alternatieve brandstoffen waarvoor nog een aparte infrastructuur aangelegd moet worden om het gebruik ervan mogelijk te maken en te stimuleren. Dit zijn elektriciteit, waterstof en aardgas (CNG en LNG).
Veld vervoermiddelen
Europese emissienormen
Er gelden Europese CO2-emissiestandaarden voor verschillende vervoermodaliteiten in Europa (zie tabel 1). Een uitzondering hierop zijn mobiele werktuigen. Hoewel ook in deze modaliteit een duidelijke trend valt te observeren naar zuinigere motoren.
De normen zijn vaak gecategoriseerd in schadelijke emissies (NOx, PM, et cetera) en CO2. Het onderstaande overzicht geeft een beeld van de geldende normen voor CO2-uitstoot in diverse categorieën.
CO2-emissienormen voor licht wegverkeer [EC_LD, 2019]
Volgens de Europese CO2-normering moeten nieuwe personenauto’s in 2030 hun CO2-uitstoot, gemiddeld over de vloot, met 37,5% hebben verlaagd ten opzichte van de gemiddelde WLTP-waarde die overeenkomt met de 2021 norm van 95 g/km (NEDC). Deze eis komt overeen met een 2030 uitstootnorm van 59 g/km (NEDC).
Voor bestelwagens geldt een reductie van 15% in 2025 en van 31% in 2030, ten opzichte van de gemiddelde WLTP-waarde in 2021, die overeenkomt met de 2021 norm van 147 g/km (NEDC).
CO2-emissienormen voor zwaar wegverkeer [EC_HD, 2019]
Daarnaast heeft de EU in 2019 CO2-emissienormen vastgesteld voor trucks en bussen. Vanaf 2025 moeten nieuwe trucks in de vier belangrijkste categorieën 15% minder uitstoten dan het gemiddelde op basis van VECTO5 in 2019/20. De norm voor 2030 is indicatief gesteld op 30% reductie en zal in 2022 worden gereviewd. Een belangrijke factor daarbij zijn de ontwikkelingen in de beschikbaarheid en kosten van elektrische trucks. Voor andere categorieën trucks en bussen moeten nog specifieke normen worden ontwikkeld.
CO2-emissienormen voor zeevaart [IMO, 2011]
Voor CO2-emissies voor schepen geldt het Energy Efficiency Design Index. Deze schrijft voor, dat schepen in drie fasen zuiniger moeten worden (ten opzichte van het referentiejaar 2008):
- fase 1: 10%
- fase 2: 20%
- fase 3: 30%
Voor de binnenvaart, mobiele werktuigen, spoor en luchtvaart zijn er geen CO2-emissienormen.
2Gold tot eind 2020. De herziening van FQD is opgeschort, zonder indicatie van een verdere tijdlijn. De verwachting is dat de herziene FQD aanzienlijke veranderingen zal kennen, waaronder hoge bio-blends van voor zowel benzine als diesel, bijmenging van HVO, HEFA en e-fuels en dat de brandstofspecificaties voor NRMM zullen worden afgestemd op die van het wegverkeer (bron: https://stratasadvisors.com/Insights/2021/01292021-EU-MS-fuel-quality (EU’s Ambitious Environmental Policies Pushing for Cleaner Fuels and Stringent Vehicle Emissions in Member States | Stratas Advisors).
3CO₂ emission performance standards for cars and vans | Climate Action (europa.eu)
4De FQD loopt tot eind 2020. Er wordt gewerkt aan een update van de FQD, eventueel in de vorm van een samenvoeging van RED II en FQD. Het is nog onduidelijk welke percentages gaan gelden voor de komende jaren. De verwachting is dat de herziene FQD aanzienlijke veranderingen zal kennen, waaronder hoge bio-blends van voor zowel benzine als diesel, bijmenging van HVO, HEFA en e-fuels en dat de brandstofspecificaties voor NRMM zullen worden afgestemd op die van het wegverkeer (bron: https://stratasadvisors.com/Insights/2021/01292021-EU-MS-fuel-quality (EU’s Ambitious Environmental Policies Pushing for Cleaner Fuels and Stringent Vehicle Emissions in Member States | Stratas Advisors).
5VECO: Vehicle Energy Consumption calculation TOol - VECTO | Climate Action (europa.eu)