Routeradar Marktontwikkeling Mobiele werktuigen (2019)

Mobiele werktuigen zijn verantwoordelijk voor circa 10% van de CO₂-uitstoot van de transportsector in Nederland. Doordat deze machines vaak over een langere periode op dezelfde plek worden gebruikt, leidt dit naast CO₂-uitstoot veelal ook tot een significante verslechtering van de lokale luchtkwaliteit door de uitstoot van fijnstof en bijvoorbeeld NO_X. Zo is 8% van de NO_X en 12% van de fijnstofuitstoot (PM₁₀) in Nederland afkomstig van mobiele werktuigen. Daarbij heeft een onderzoek van TNO en de Topsector Logistiek aangetoond dat de NO_X-uitstoot van mobiele werktuigen in de praktijk significant hoger ligt dan de limietwaarde zoals naar voren gekomen bij de laboratoriumtest van deze machines [TNO, 2020].

Mobiele werktuigen omvatten een grote verscheidenheid aan machinetypes die gebruikt worden in verschillende sectoren. Een overzicht van de sectoren en machinetypes is weergegeven in onderstaande tabel. De samenstelling van het machinepark wordt gemodelleerd met het Nederlandse Mephisto model. De basis van dit model is de opgedane kennis en data uit de EMMA-studie [TNO, 2009] in combinatie met verkoopaantallen van machinetypes in Nederland (via BMWT)⁸. De samenstelling van het machinepark is behoorlijk onzeker omdat er geen registratieplicht bestaat. Het aantal machines dat gebruik maakt van duurzame energiedragers (elektrisch, waterstof, gasvormig) is hierdoor niet bekend. Bovendien bestaat er geen aparte monitoringsverplichting voor de hoeveelheid hernieuwbare energie in mobiele werktuigen. Het aandeel hernieuwbare energie (biobrandstoffen, groene elektriciteit, etc.) is hierdoor niet bekend. Onderstaande tabel bevat hierdoor alleen conventionele brandstoffen (benzine, diesel en LPG).

De volgende vijf sectoren worden onderscheiden: consumenten, HDO (Handel Dienst en Overheid), industrie, landbouw en bouw. De sectoren landbouw en bouw dragen samen met circa 85% verreweg het meest bij aan het totale energieverbruik en de CO₂-uitstoot van mobiele werktuigen. Het merendeel van het energieverbruik is toe te schrijven aan drie type machines: landbouwtrekkers, graafmachines en laadschoppen.

⁸Tot 2014 kreeg TNO verkoopaantallen van machinetypen in Nederland (via BMWT), sindsdien is de monitoring gestopt en wordt de verkoop geëxtrapoleerd. Een nieuwe datastroom is in toekomst mogelijk via het Off-highway Research. Off-highway Research heeft betaalde informatie over de mobiele werktuigen in Nederland. Met behulp van een uitvalfunctie wordt de grootte van het park geschat. De grootte van het park is hierdoor nog steeds behoorlijk onzeker.

* NO_X in NO₂-equivalenten