Factsheet Stand-by bergers

De Stichting Incident Management Nederland (StIM) coördineert de uitvoering hiervan voor personenauto’s en motoren (lichte bergingen). Zij deelde Nederland zowel voor de lichte (personenauto’s) en zware bergingen (vrachtauto’s) in verschillende rayons op en contracteerde per rayon een bergingsonderneming.

De gecontracteerde bergers zijn verantwoordelijk voor het bergen of verplaatsen van voertuigen naar een veilige locatie. Vanaf dat punt neemt de (verzekerings)berger de verdere afhandeling over. Voor lichte bergingen (bergingen van een personenauto) geldt dat de gecontracteerde berger tussen 5:00 en 23:00 uur in 90% van de gevallen binnen 20 minuten ter plaatse moet zijn.

Het bergen van vrachtwagens (zware bergingen) verloopt via de Stichting Incident Management Vrachtauto’s (STIMVA) en is vergelijkbaar van opzet. Wel worden daarbij andere criteria voor de inzet en aanrijdtijden gehanteerd.

Wegwerkzaamheden kunnen aanleiding geven om aanvullende maatregelen te nemen om de doorstroming en met name betrouwbaarheid van reistijden te garanderen. Dit kan door:

A. Tijdelijke uitbreiding van het IM-netwerk

De Bergingsovereenkomst biedt wegbeheerders de mogelijkheid te besluiten gedurende de looptijd van de overeenkomst om nieuwe IM-wegen aan te wijzen of juist de IM-status op te heffen (art. 3.3. van de Bergingsovereenkomst 2022 – 2026).

Situaties om het incidentmanagementnetwerk uit te breiden:

• het faciliteren van een advies- of omleidingsroute met een verhoogd verkeersaanbod (inclusief het voorkomen van verdere verdrijving (sluipverkeer) op het onderliggend wegennet)
• het borgen van het functioneren van het wegennet vanwege de doorgang voor nood- en hulpdiensten

Voor de tijdelijke uitbreiding van het IM-netwerk geldt een minimale duur van zes maanden.

B. Inzet van een stand-by berger

In de meeste gevallen wordt gekozen voor de inzet van een lichte (personen)auto berger. In deze situatie wordt de door de StIM voor het rayon gecontracteerde berger gevraagd op vaste tijden op een vaste locatie gereed te staan voor inzet om de aanrijdtijd van de berger te reduceren. Dit betekent dat op een door de wegbeheerder opgegeven locatie een bergingsvoertuig wordt opgesteld dat tot taak heeft om op een vastgesteld wegvak bij incidenten onmiddellijk uit te rukken. Bij een uitruk moet op de stand-by locatie binnen dertig minuten een vervangend bergingsvoertuig aanwezig zijn.

Situaties om op strategische locaties stand-by te laten staan zijn:

• situaties met vluchtstrookonttrekkingen over een grote lengte en een hoog verkeersaanbod (veelal tijdens de spits)
• situaties waarbij additionele vluchtstrook- of rijstrookafsluitingen als gevolg van pechgevallen of ongevallen grote netwerkimpact hebben. Denk hierbij bijvoorbeeld aan werkzaamheden op oeververbindingen, waarbij er slechts een beperkt aantal alternatieve routes beschikbaar zijn

Waar uitbreiding van het IM-netwerk altijd voor een langere periode geldt, kunnen stand-by bergers ook voor korte periodes (bijvoorbeeld bij weekendafsluitingen) worden gecontracteerd.

Naast de feitelijke bijdrage aan de bijdrage aan de hinderreductie, kunnen politiek/bestuurlijke overwegingen een rol spelen bij het besluit om de aanvullende incidentmanagementmaatregelen in te zetten. Rijkswaterstaat toont hierbij aan de regionale partners dat zij de (verdere) negatieve impact op het netwerk van de wegwerkzaamheden zo veel mogelijk wil mitigeren.

De inzet van een zware berger is sterk kostenverhogend. Als alternatief voor de inzet van een zware berger kan worden overwogen aanvullende afspraken te maken over het tijdelijk hanteren van een korte aanrijdtijd.

Bereikbaarheidseffecten

In de periode van 1 april 2019 tot en met 31 maart 2022 waren er twintig locaties langs het hoofdwegennet waar bergers op structurele basis stand-by stonden tijdens de ochtend- en avondspits. Na afloop van deze proef is de gemiddelde aanrijdtijd van de bergers vergeleken met de aanrijdtijd tijdens de proef. Daaruit bleek dat na het beëindigen van de standby-werkzaamheden sprake was van een genormaliseerde stijging van de aanrijdtijd met 51 seconden. Mede op basis van deze beperkte winst in aanrijdtijd is de inzet van de stand-by bergers niet gecontinueerd.

Bij een proef met stand-by bergers op zeven trajecten in 2012 is een gemiddelde winst in de aanrijdtijden van 41% (04:50 minuten) behaald. Maar uit deze evaluatie bleek dat de kosten per berging ook circa 4x zo hoog waren (€400 versus €100). Ook deze evaluatie bevatte geen informatie over bespaarde voertuigverliesuren. Ten opzichte van de 2012 is de aanrijdtijd van de reguliere IM-bergers over het algemeen verlaagd omdat bij aanbestedingen extra incentives zijn opgenomen om bergers te stimuleren de aanrijdtijd te beperken. Dit verklaart dan ook de relatief grote reistijdwinst die toen is geboekt.

In 2019 is een stand-by berger toegepast tijdens wegwerkzaamheden aan de N200. In het eerste half jaar van de uitvoeringsperiode maakte de berger 21 ritten en borgde in totaal 12 voertuigen. De inzet van de berger is vanwege dit beperkte aantal inzetten beëindigd. Door het beperkte aantal inzetten viel de kosten-batenanalyse negatief uit. Maar bij de N200 is de berger niet zuiver vanuit verkeerskundige redenen ingezet. De inzet was noodzakelijk om zorgen bij onder andere de nood- en hulpdiensten tijdens een bepaalde bouwfase weg te nemen.

Duurzaamheidseffecten

De maatregel heeft geen invloed op modal shift. De maatregel heeft effect op het verminderen van de duur en ernst van filevorming waardoor de maatregel een (marginaal/verwaarloosbaar) positief effect heeft op de uitstoot.

Variabelen die van invloed zijn op effecten

De meerwaarde van de maatregel is in sterke mate afhankelijk van onderstaande factoren:

• I/C-verhouding: de impact van de afsluiting (of het niet beschikbaar zijn) van één of meerdere rijstroken is vanzelfsprekend in sterke mate afhankelijk van het verkeersaanbod
• de aanwezigheid van geschikte omleidingsroutes en restcapaciteit op deze omleidingsroutes
• het risico op verdrijving van verkeer naar het onderliggend wegennet en specifiek kwetsbare gebieden
• de impact van de wegwerkzaamheden op de bereikbaarheid van incidentlocaties voor de berger (zowel door de verkeersmaatregelen als eventuele impact van fileterugslag) in combinatie met
• de locatie van de bergingsonderneming (of dependance). Is een berger al nabij het werkvak gevestigd, dan is de te behalen meerwaarde vanzelfsprekend lager

Kosten

Voor stand-by werkzaamheden voor een lichte berger is in de Bergingsovereenkomst 2022-2026 van de StIM een vast uurtarief van €70 per uur opgenomen. Dit tarief geldt alleen voor de uren dat het voertuig daadwerkelijk stand-by staat en niet voor de reistijd naar en van de stand-by locatie. Als een stand-by opdracht niet tenminste drie weken vóór het moment van uitvoering van de werkzaamheden wordt aangekondigd, of als het gaat om een opdracht van korte duur (minder dan 50 uur) of met onevenredig veel nachturen, kan in overleg met de opdrachtgever een hoger tarief worden vastgesteld.

De kosten voor de stand-by inzet van een zware berger zijn wezenlijk hoger. Neem voor meer informatie over de kosten van inzet van een zware berger contact op met de adviseur van het adviesteam Slim Reizen.

Aandachtspunten

• Op het IM-wegennet mag in principe alleen de door de StIM gecontracteerde berger IM-bergingen uitvoeren.
• Neem voor het contracteren van een IM-berger tijdig contact op met de StIM.
• Ga na of en zo ja welke voorzieningen (bijvoorbeeld sanitair) aanwezig moeten zijn op of nabij de stand-by locatie.

Geraadpleegde bronnen

1. Informatie aangeleverd door Stichting Incident Management Nederland.
2. Aanbestedingsdocumenten voor de aanbesteding van bergingsovereenkomsten op IM–wegen in de periode 2023 – 2026 (https://www.stichtingimn.nl/aanbesteding/)
3. Landelijke Rayonindeling en IM-wegennet https://www.stichtingimn.nl/imkaart/
4. Website: Stichting Incident Management Vrachtauto’s https://www.stimva.nl/
5. Monitoringsdocument "De Nieuwe N200" 24 december 2020

Contactpersoon/meer informatie

Neem contact op met het adviesteam Slim Reizen.