Praktijkvoorbeeld Verbeteren OV-verbinding Zwolle-Emmen
De OV-verbinding Zwolle-Emmen is de afgelopen jaren door verschillende maatregelen verbeterd. Er zijn maatwerkafspraken gemaakt met onderwijsinstellingen, er is gewerkt aan spitsmijden in het OV en het materieel wordt anders ingezet. Het doel was de kans op een zitplaats voor reizigers op dit traject weer binnen de norm te krijgen.
Zo is ook de frequentie van de treinen op de verbinding Zwolle-Emmen in 2012 verhoogd, doordat de nieuwe aanbieder snellere treinen ging inzetten. Hierdoor kunnen er meer treinen op het veelal enkelsporige baanvak rijden en komt er dus vaker een trein voor de reiziger. Daarnaast is in 2015 een drietal treinen verlengd met extra ‘treinbakken’, waarmee de capaciteit van de treinen is vergroot. Door de samenwerking met Beter Benutten gold voor deze maatregel met extra treinbakken een 50-50 financiering. De totale investering van de 3 tussenbakken was €6,1 miljoen. Bij deze investering horen bijvoorbeeld de aanschaf, de afkoop van beheer en de onderhoudskosten.
Uitvoering
De doelstelling van de verbetering van de OV-verbinding Zwolle-Emmen was om de reiziger op een plezierige manier te laten reizen. Hiervoor wilden de provincies extra capaciteit creëren en daarmee de kans op een zitplaats voor reizigers weer binnen de normen krijgen. De ‘default’-norm is dat 5% van de reizigers maximaal één station mag staan. Vooral in de spitsperioden werd deze norm niet gehaald.
Er was een algemene boeteclausule van €250.000 per maand opgenomen voor het niet halen van de norm. In de praktijk is het opleggen van deze boete erg lastig, omdat niet duidelijk is aan te wijzen waardoor de norm niet wordt gehaald. Daarom is er gekozen voor een gezamenlijke verbetering van de treindienst. De provincies Overijssel en Drenthe stelden een ontwikkelvisie voor de spoorverbinding op. Het gaat in deze visie om een samenhangend pakket van maatregelen die de vraag beïnvloeden én maatregelen rondom materieel en infrastructuur.
Bij dit project werken ProRail, vervoerder Arriva en de provincies Overijssel en Drenthe op een unieke manier samen. De partijen zitten bij elkaar aan tafel in een driehoeksoverleg en konden hierdoor snelle en duidelijke afspraken maken. Ook was er snel inzicht in de (on)mogelijkheden van bepaalde maatregelen.
De provincies waren in dit geval opbrengstverantwoordelijk. De reizigersopbrengsten vanuit maatregelen die de provincies inzetten, komen dus ook bij de provincies terecht. Dit maakt dat de partijen de discussie gezamenlijk moeten voeren om tot goede oplossingen te komen. Bij het project rondom het traject Zwolle-Emmen heerste grote tevredenheid over de goedlopende samenwerking.
Zoals eerder aangegeven was er samenhang tussen de capaciteitsuitbreiding op dit traject en het nemen van maatregelen die het reisgedrag proberen te beïnvloeden. Er was aandacht voor andere vormen van mobiliteit, voor het gedrag van bijvoorbeeld scholieren, en er vond een spitsmijdenpilot met de app MyOV plaats.
Resultaat
De resultaten die de verbetering van de OV-verbinding opleveren, zijn sterk afhankelijk van externe factoren die het treingebruik kunnen beïnvloeden. Denk bijvoorbeeld aan autonome groei, het verplaatsen van een belangrijke vestiging van een groot bedrijf of mbo-studenten die tegenwoordig ook een OV-kaart krijgen.
Uit de effectmeting ‘Decentraal Spoor’ van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat blijkt dat de 3 extra tussenbakken tussen Coevorden en Zwolle 153 extra zitplaatsen toevoegen aan de 3 drukste ritten op dat traject. De evaluatie geeft aan dat het gecombineerde maatregelenpakket op deze lijn tot een afname van 59% in ervaren ongemak (door overbezetting) leidde, en dat er daarnaast dagelijks 29 extra reizigers meereizen op deze lijn.
Algemene vuistregels over de effectiviteit van het verbeteren van bijvoorbeeld de reistijd of het reiscomfort op een OV-verbinding zijn te vinden in de factsheet Verbeteren OV-verbindingen.
Aandachtspunten bij inzet elders
Een verbetering van een OV-verbinding wil niet altijd zeggen dat dit de problemen oplost. Op het traject Zwolle-Emmen zorgde de studenten OV-kaart voor mbo-studenten bijvoorbeeld weer voor een extra groei van de vraag. De veranderlijkheid van de problematiek is daarom een aandachtspunt. Het inzetten van een volledig nieuwe trein kan twee jaar duren, maar tegen die tijd kan het capaciteitsprobleem al opgelost zijn, of juist drie keer zo groot geworden zijn. Ook tijdens de duur van de vergunning moet er aandacht blijven voor het capaciteitsprobleem op korte termijn. Mogelijk kunnen vraagmaatregelen of kleine optimalisaties dan uitkomst bieden.
Een sterk positief aspect uit dit project is de manier van samenwerken. Doordat alle partijen continu met elkaar om tafel zaten, was er meer integraal overleg. De provincie weet beter waar de knelpunten zitten en denkt zelf mee aan oplossingen. Die kunnen soms ook buiten de invloedsferen van een vervoerder liggen. Bovendien straalt deze samenwerking een gedeelde visie uit. Een ander advies is om pragmatisch aan de slag te gaan met maatregelen. Kijk op een praktische manier naar wat er mogelijk is qua capaciteitsuitbreiding en probeer dat uit, waar nodig en mogelijk. Zo is er op de lijn Zwolle-Emmen ’s nachts getest of langere treinen fysiek wel passen op de perrons. In theorie leek dit lastig, in de praktijk bleek het toch haalbaar.
Contactpersoon/meer informatie
Neem contact op met het adviesteam Slim Reizen.
