Factsheet Netwerkbreed Verkeersmanagement

Netwerkbreed Verkeersmanagement in de voorbereidingfase

Om hier in de voorbereidingsfase van realisatieprojecten in te spelen kan een 'Gebiedsgericht Benutten à la Carte'-proces worden doorlopen. Dit is een bestaande procesaanpak om voorafgaand aan wegwerkzaamheden, veelal als onderdeel van het KES-proces met de regionale wegbeheerders een visie te ontwikkelen op de verkeersafwikkeling tijdens de tijdelijke situatie en de daarbij benodigde additionele maatregelen in beeld te brengen. De uitkomst van het GGB-proces vormt daarbij mede input voor de contractuele eisen aan zowel de (on)mogelijkheden voor verschillende verkeersfaseringen en de noodzakelijke mitigerende middelen.

Waar GGB-studies traditioneel sterk op autoverkeer gericht waren, werken momenteel veel regio’s aan het opstellen en implementeren van multimodale of tactische netwerkkaders waarbij de gewenste prestatie van alle vervoersnetwerken (auto, openbaar vervoer, fiets, vaarwegen) in samenhang wordt beschouwd. De leidraad die hiervoor beschikbaar is, wordt momenteel uitgebreid met een hoofdstuk voor tijdelijke situaties.

Netwerkbreed Verkeersmanagement in de uitvoeringsfase

In de uitvoering van verkeersmanagement wordt gewerkt met regelscenario’s. Simpel gesteld is een regelscenario een soort draaiboek waarin is vastgelegd hoe te handelen bij een gegeven verkeerssituatie en welk doel daarbij wordt nagestreefd. Een regelscenario beschrijft per verkeerssituatie wat de gecoördineerde acties zijn (zoals het in- en uitschakelen van maatregelen of te tonen teksten) om de gestelde regeldoelen te realiseren en wanneer precies het scenario in werking moet treden: het volgt op of anticipeert op verkeerskundige gebeurtenissen in een bepaalde periode (Werkboek Regelscenario’s AVV).

In regelscenario’s worden zogenoemde schakelingen vastgelegd hoe verkeersregelingen (VRI’s), toeritdoseringen (TDI’s) en routeinformatie of -advies op bijvoorbeeld Dynamische Route Informatie Panelen (DRIPs) en tijdelijke tekstwagens in samenhang ingezet worden. Veelal stellen andere wegbeheerders en verkeerscentrales in de regio de regelscenario's gezamenlijk op.

Tijdelijke situaties zoals wegwerkzaamheden (of evenementen) vragen veelal om een eigen regelscenario. Deze zijn veelal opgebouwd met schakelingen voor de vooraankondigingsteksten, de basis voor verschillende faseringsstappen, met eventueel onderscheid naar dag, nacht of weekend, verkeersbeeldafhankelijke schakelingen en eventueel incidenten.

De aansturing van dergelijke regelscenario’s vindt vanuit één verkeerscentrale plaats, waar vandaan de afstemming met andere verkeerscentrales plaatsvindt. Specifiek voor tekstwagens geldt dat, mede om de bedieninspanning voor een verkeerscentrale te beperken, bij langlopende projecten veelal wordt gewerkt met het tonen van een reistijdvergelijking over meerdere routes.

Geautomatiseerde systemen waarbij maatregelen zonder tussenkomst van een wegverkeersleider worden ingezet, worden in toenemende mate gebruikt. Met deze slimme netwerksturing wordt het beschikbare wegennet en middelen optimaal benut om de hinder als gevolg van een knelpunt te beperken.

Bij wegwerkzaamheden uit de hindercategorie A, B is het opstellen van een regelscenario verplicht (een basismaatregel uit de Hinderaanpak). Bij ingrijpende wegwerkzaamheden wordt veelal een operationeel of doorstromingsteam geformeerd waarin wegbeheerders/verkeerscentrales, nood- en hulpdiensten en de aannemer/opdrachtnemer onder leiding van een verkeersmanager de verkeersstromen monitoren en waar nodig bijsturen.

Bij het doorlopen van een Gebiedsgericht Benutten à la Carte-studie of het opstellen van een regelscenario moet, op basis van de hinderopgave en lokale situatie, worden bepaald in hoeverre het daarbij wenselijk of noodzakelijk is het verkeersmanagement te combineren met kleine infrastructurele aanpassingen, aanpak sluipverkeer, (additionele) monitoring verkeer en tijdelijke wegkantsystemen.

Actuele ontwikkelingen
In toenemende mate zijn ook digitale maatregelen onderdeel van het verkeersmanagementplan (of het plan voor slimme netwerksturing). Denk hierbij aan de afstemming met serviceproviders gericht op online routeadviezen, en de mogelijkheid tot het tonen van een ‘virtuele DRIP' of met een gesproken boodschap attenderen op een gewijzigde verkeerssituatie in een navigatie-app (zie ook de factsheet Actuele navigatiekaarten en de factsheet in-appnotificaties).
Op dit moment is dit alleen als commerciële dienst via serviceproviders beschikbaar. Binnen het project Verkeersmanagement Informatie voor Route Advies (VM-IVRA) wordt gewerkt aan een landelijke standaard om digitale regelscenario’s te ontwikkelen die geautomatiseerd met serviceproviders uitgewisseld kunnen worden. Een onderdeel hiervan vormen de Digitale Informatie Bakens (DIB’s).
Een andere ontwikkeling is de uitrol van Intelligente verkeerlichten (iVRI’s). IVRI’s ondersteunen verschillende 'use cases'. Zij kunnen bijvoorbeeld verschillende gebruikersgroepen (openbaar vervoer, vrachtverkeer, fietsers, enzovoort) prioriteit geven. Het steeds specifieker prioriteren van groepen verkeersdeelnemers wordt daarmee steeds beter mogelijk. Een compleet overzicht van de use cases en effecten van de iVRI is opgenomen in de factsheet iVRI.

Bereikbaarheidseffecten

Door de inzet van slimme netwerksturing wordt het knelpunt beperkt en verminderd en wordt de restcapaciteit op het overige wegennet benut om het verkeer af te wikkelen. Hierbij wordt ook rekening gehouden met de netwerkvisie en regelstrategie, waarmee onder andere voorkomen wordt dat verkeer ongewenste routes gebruikt.

Een belangrijke meerwaarde van de inzet van verkeersmanagement is de ondersteuning van de statische verkeersmaatregelen. Dynamische borden worden door de weggebruikers beter beoordeeld dan gele borden “vanwege de goede zichtbaarheid en de bondige informatie” (Motivaction 2020).

Volgens hetzelfde onderzoek hebben informatiemiddelen langs de weg daarbij de voorkeur van de meeste weggebruikers als informatie over wegwerkzaamheden. Meer dan apps, de radio of websites. Zij geven aan bij een omleiding vaker de borden te volgen dan een app.

Duurzaamheidseffecten

Met slimme netwerksturing kan de instroom naar gebieden worden beperkt om daar de leefbaarheid of verkeersveiligheid te borgen of kan de doorstroming van duurzame mobiliteitsalternatieven worden geprioriteerd. De daadwerkelijke duurzaamheidseffecten zijn daarbij sterk afhankelijk van de situatie.

Vanzelfsprekend dragen groene golven of slimme regelprincipes bij aan het verminderen van geluidsoverlast en uitstoot als gevolg van stops bij verkeerslichten. Maar dergelijke maatregelen kunnen ook separaat worden getroffen.

Variabelen die van invloed zijn op effecten

Er zijn verschillende variabelen denkbaar die invloed kunnen hebben op de effecten:

• het opvolggedrag van weggebruikers: dit is onder andere afhankelijk van de boodschap op de DRIPs, de inzet van tekstwagens en communicatie van de afsluitingen en omleidingsroutes via navigatiesystemen
• de restcapaciteit in het netwerk: bij weinig restcapaciteit of alternatieven zijn de sturingsmogelijkheden beperkt

Aandachtspunten

• Uitgangspunt van de inzet van slimme netwerksturing is dat DVM-middelen beschikbaar zijn (basis op orde), zowel voor het monitoren als voor het sturen van het verkeer.
• Het verkeersmaatregelplan (veelal omleidingsplan) van de opdrachtnemer (aannemer) moet aansluiten op de regelstrategie en het regelscenario.
• Houd bij het ontwerp van verkeersmanagementmaatregelen rekening met 'human factors'. Is de informatie voor de weggebruiker begrijpelijk en weet deze wat van hem of haar wordt verwacht?
• Waar tot voor kort regelscenario’s in Microsoft Visio werden opgesteld en in PDF-boekjes werden verspreid, wordt sinds eind 2022 de applicatie DIEGO gebruikt om regelscenario’s op te stellen, goed te keuren, te beheren en te raadplegen. Meer informatie over DIEGO is te vinden op https://www.ndw.nu/onderwerpen/diego

Geraadpleegde bronnen

• Werkboek Gebiedsgericht Benutten (Adviesdienst Verkeer en Vervoer, 2003).
• Werkboek regelscenario's (AVV, Goudappel Coffeng, Arane (2006).
• Multimodale netwerkkaders Leidraad voor het opstellen en toepassen van een multimodaal netwerkkader
• Minder Hinder, Onderzoek naar de beleving van hinder bij wegwerkzaamheden, (Motivaction, 3 december 2020)

Contactpersoon/meer informatie

Neem contact op met het adviesteam Slim Reizen.